Шарая Ольга Николаевна

Ольга Шарая, этнолог, фольклорист. Доктор филологических наук (2003). Ведущий научный сотрудник отдела народоведения Центра исследований белорусской культуры, языка и литературы Национальной академии наук Беларуси. С 1989 г. работает в Институте искусствоведения, этнографии и фольклора НАН Беларуси.

Кандидатская диссертация «Вясенне-летні цыкл абрадавай паэзіі Піншчыны (узроўні прасторава-часавых адносін)», 1995.
Докторская диссертация «Ушанаванне продкаў у традыцыйнай культуры: семантыка, аксіялогія, трансфармацыя» (2003).

Область научных интересов: теоретико-методологические проблемы изучения традиционной культуры, празднично-обрядовая традиция в контексте социокультурных изменений, народная религиозность, культ предков в традиционной культуре народов Восточной и Юго-Восточной Европы, родовоориентированные представления в связи с историческими семейными структурами и системами родства в межкультурном сравнении,традиционная культура Западного Полесья.

Член редколлегий изданий: «Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі»; «Беларускі фальклор. Матэрыялы і даследаванні. Зборнік навуковых прац».

Член комисии по фольклористике при Международном комитете славистов.
Участвовала в Международных съездах славистов: Любляна (2003), Охрид (2008), Минск (2013), Белград (2018).

Полевые исследования в регионах Беларуси.
Полевые исследования в Западном Полесье с 1988 г.

Лауреат премии Национальной академии наук Беларуси за цикл работ «Ушанаванне продкаў у духоўнай культуры славян: аксіялогія, сімволіка, трансфармацыя»(2003).

Научные стажировки за рубежом:

1997–1998(1 год). Институт эмпирических исследований культуры Людвига Уланда университета Тюбинген (Тюбинген, Германия) при поддержке Германской службы академических обменов (DAAD).

2001(три месяца). Институт народоведения / европейской этнологии Вестфальского университета им. Вильгельма (Мюнстер, Германия) при поддержке Германской службы академических обменов (DAAD).

2005 (три месяца). Институт восточноевропейской истории и Институт экономической и социальной истории Венского университета (Вена, Австрия) при поддержке фонда Герды Хенкель.
2009 (три месяца), 2012 (два месяца). Институт народоведения / европейской этнологии Вестфальского университета им. Вильгельма (Мюнстер, Германия) при поддержке Германской службы академических обменов (DAAD).

2005–2006. Проект «Der Ahnenkult in der traditionellen Kultur der europaischen Volker» при поддержке фонда Герды Хенкель.

Избранные научные публикации:

Монография

1. Шарая, О.Н. Ценностно-нормативная природа почитания предков / О.Н. Шарая. – Минск : Технология, 2002. – 249 с.

Разделы в коллективных монографиях

1. Шарая, В.М. Абрад Куст: функцыянальная прырода, трансфармацыя. Мастацкі свет песен // Каляндарна-абрадавая паэзія. – Мн.: Бел. навука, 2001. – С. 307–332.
2.  Шарая В.М. Абрад завівання і развівання бярозкі на Тройцу: структура, функцыянальныя асаблівасці. Мастацкі свет песень // Каляндарна-абрадавая паэзія. – Мн.: Бел.навука, 2001. – С. 294–306.
3. Шарая, В.М. Родаваарыентаваныя ўяўленні ў традыцыйнай духоўнай культуры беларусаў / В.М. Шарая // Нарысы гісторыі культуры Беларусі. У 4 т. Т. 3. Культура сялаХIV – пачатку ХХ ст.Кн. 2.Духоўная культура / А. І. Лакотка [і інш.]; навук. рэд. А. І. Лакотка. – Мінск : Беларуская навука, 2016. – С. 458–481.
4. Шарая, В.М. Абрад «ваджэнне Кyста»: функцыянальная прырода, аксіялогія, трансфармацыя / В.М. Шарая // Нарысы гісторыі культуры Беларусі. У 4 т. Т. 3. Культура сяла ХIV – пачатку ХХ ст. Кн. 2. Духоўная культура / А. І. Лакотка [і інш.]; навук. рэд. А. І. Лакотка. – Мінск : Беларуская навука, 2016. – С. 196–227.

Статьи в научных журналах и сборниках

1. Шарая, В.М. Семантыка абраду «ваджэнне Куста» / В.М. Шарая // Весці НАН Беларусі. Сер. гуманітарных навук. – 1996. – № 4. – С. 69–76.
2. Шарая, В.М. Функцыянальная прырода абраду Куст / В.М. Шарая // Весці НАН Беларусі. Сер. гуманітарных навук. – 1999. – № 3. – С. 84–88.
3. Шарая, О.Н. Почитание предков в архаической обрядности славян (на примере Пинского Полесья) / О.Н. Шарая // Eтнічна історія народів Європи: Традиційна етнічна культура слов’ян: Збірник наукових праць. – К.: Стилос, 1999. – С.137–140.
4. Шарая, В.М. Ушанаванне продкаў у кантэксце соцыякультурных перамен / В.М. Шарая // Украiнське народознавство: стан і перспективи розвитку на зламі віків. Збірник наукових праць. – Київ, 2002. – С. 376–380.
5. Шарая, О.Н. Особенности методологии ареального изучения феноменов традиционной духовной культуры / О.Н. Шарая // Праблемы ўсходнеславянскай этналінгвістыкі. Матэрыялы Першай міжнар. навуковай канферэнцыі (Мінск: 25 – 26 красавіка, 2003 года) / Уклад. В.Ліцьвінка. – Мн.: УП «Тэхнапрынт», 2003. – С. 293–298.
6. Шарая, В.М. Абрад Дзяды ў духоўнай культуры беларусаў / В.М. Шарая // Весці НАН Беларусі. Серыя гуманіт. навук. – Мінск, 2003. – № 1. – С. 87–91.
7. Шарая, В.М. Рэлігійны характар ушанавання продкаў / В.М. Шарая // Весці НАН Беларусі. Серыя гуманіт. навук. – Мінск, 2004. – №4. – С.88– 93.
8. Шарая, В.М. Традыцыйны каляндарны абрад: тэарэтыка-метадалагічныя аспекты даследавання / В.М. Шарая // Матэрыялы навуковай канферэнцыі, прысвечанай стагоддзю з дня нараджэння акадэміка П.Ф.Глебкі [Текст]: / рэдкал.: П.Г.Нікіценка, У.В.Гніламёдаў, А.І.Лакотка [і інш.]. – Мінск, Права і эканоміка, 2006. – С. 31–36.
9. Шарая, В.М. Праблемы метадалогіі і перспектывы даследавання фальклору / В.М. Шарая // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / навук. рэд. А.І. Лакотка. – Мінск, 2007. – Вып. 3. – Ч. 2. – С. 293–298.
10. Шарая, О. Западнополесский обряд Куст: социокультурные особенности и символика / О. Шарая // Гістарычная брама. Гісторыя і культура Палесся. – Палескі дзяржаўны універсітэт. – Пінск, 2008. – №1. – С. 80–101.
11. Шарая, В.М. Намінацыя заходнепалескага абраду: праблемы сацыякультурнага аналізу / В.М. Шарая // Волинь філологічна: текст і контекст / Західнополіський діалект у загальноукраїнському та всеслов’янському контекстах. – Луцьк: РВВ «Вежа» Волин. держ. ун-ту ім. Лесі Українки, 2008. – Вип. 4. – С. 337–342.
12. Шарая, В.М. Актуальныя пытанні міждысцыплінарнага даследавання традыцыйнай культуры беларусаў // В.М. Шарая / Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / навук. рэд. А.І.Лакотка. – Мінск, 2008. – Вып.4. – С. 454–458.
13. Шарая, В.М. Родавая свядомасць у традыцыйнай духоўнай культуры народаў Усходняй і Паўднёва-Усходняй Еўропы / В.М. Шарая // Мовазнаўства. Літаратуразнаўства. Фалькларыстыка: XIV Міжнародны з’езд славістаў (Охрыд, 2008): Дакл. бел. дэлегацыі / НАН Беларусі; Беларускі камітэт славістаў. – Мінск: Права і эканоміка, 2008. – С. 321–334.
14. Шарая, О.Н. Особенности методологии исследования архаических религиозных представлений в традиционной культуре / О.Н. Шарая // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / навук. рэд. А.І. Лакотка. – Мінск, 2009. – Вып. 6. – С. 142–145.
15. Шарая, В.М. Абрад і абрадавая тэрміналогія этнічнай супольнасці (на прыкладзе памінальнай традыцыі літоўскага насельніцтва Беларусі) / В.М. Шарая // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / навук. рэд. А.І. Лакотка. – Мінск, 2010. – Вып. 8. – С. 458–462.
16. Шарая, О.Н. Методологические проблемы изучения народных верований славян в научных работах Г.П. Федотова и Б.А. Рыбакова / О.Н.Шарая // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / навук. рэд. А.І.Лакотка. – Мінск, 2011. – Вып. 11. – С. 457–461.
17. Scharaja, Olga. Der Ahnenkult in der traditionellen Kultur der europaischen Volker / Olga Scharaja //Gerda Henkel Stiftung. Sonderprogramm zur Forderung des Historikernachwuchses in Russland, der Ukraine, Moldawien und Weissrussland.Abschlusspublikation. – Dusseldorf, 2012. – S. 98.
18. Шарая О.Н. Синкретизм народной религиозности и особенности его изучения / О.Н. Шарая // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / навук. рэд. А.І.Лакотка. – Мінск: Права і эканоміка, 2012. – Вып. 12. – С. 474–477.
19. Шарая, В.М. Сацыякультурныя асаблівасці родавых уяўленняў славян у кантэксце традыцыйнай духоўнай культуры еўрапейскіх народаў / В.М. Шарая // Літаратуразнаўства. Фалькларыстыка: ХV Міжнар. з’езд славістаў (Мінск, 20 – 27 жн. 2013): дакл. беларус. дэлегацыі / Нац. акад. навук Беларуси [і інш.]; рэдкал.: А.А.Лукашанец (адк. рэд.) [і інш.]. – Мінск: Беларус. навука, 2013. – С. 333–344.
20. Шарая, В.М. Асаблівасці вывучэння рэлігійнага сінкрэтызму ў працах даследчыкаў 60–70-х гадоў ХХ ст. / В.М. Шарая // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / навук. рэд. А.І. Лакотка. – Мінск, 2013. – Вып.14. – С. 366–372.
21. Сharaia, Olga. Representations archai quesconcernant la ligneedans les lamentations rituelles / Olga Сharaia // Cahiers slaves. – №13. –Universite Paris-Sorbonne, 2013. – P. 43–63.
22. Шарая, В.М. Каляндарная памінальная традыцыя беларусаў у працы К.Машынскага «Усходняе Палессе» і сучасныя даследаванні / В.М. Шарая // Беларусь вачыма польскіх этнографаў ХІХ – першай паловы ХХ ст. (да 200-годдзя Ю. Крашэўскага і 125-годдзя К. Машыньскага): матэрыялы Міжнар. навук. канф., Мінск, 18-20 кастрычніка 2012 г. / адказны. рэд. А.І.Лакотка. – Мінск, 2013. – С. 201–205.
23. Шарая, В.М. Асаблівасці праяўлення сінкрэтызму ў вераваннях беларусаў: традыцыя і сучаснасць / В.М. Шарая // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / навук. рэд. А.І. Лакотка. – Мінск : Права і эканоміка, 2014. – Вып. 16. – С. 246–251.
24. Шарая, В.М. Лакальныя народныя ўяўленні аб прыкладзінах, прыкладах у кантэксце памінальнай традыцыі / В.М. Шарая // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / навук. рэд. А.І. Лакотка. – Мінск : Права і эканоміка, 2015. – Вып. 18. – С. 316–321.
25. Шарая, О.Н. Западнополесский обряд «вождение Кyста» как социокультурный феномен и проблемы его изучения / О.Н. Шарая // Беларускі фальклор: матэрыялы і даследаванні :зб. навук. прац. – Мінск, 2015. – Вып. 2. – С. 32–67.
26. Шарая, О.Н. Проблемы картографирования обряда «вождения Кyста» и определение его западной границы / О.Н. Шарая // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / НАН Беларусі, Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры ; навук. рэд. А.І. Лакотка. – Мінск, 2016. – Вып. 21. – С. 282–288.
27. Шарая, О.Н. Проблемы методологии и достоверности данных при картографировании так называемых «кустовых фиксаций» / О.Н. Шарая // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі/ НАН Беларусі, Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі ; навук. рэд. А.І. Лакотка. – Мінск, 2017. – Вып. 22. – С. 407–413.
28. Шарая, Ольга. Традиционные представления о сироте в обрядах жизненного цикла славянских и неславянских народов : доклад на XVI Международном съезде славистов (Белград, 20-27 августа 2018 г.) / Ольга Шарая; Национальная академия наук Беларуси; Белорусский комитет славистов. – Минск: Право и экономика, 2018. – 44 с.
29. Шарая, Вольга. Каляндарныя абрады ўшанавання продкаў у традыцыйнай культуры беларусаў: праблемы і перспектывы даследавання / Вольга Шарая // ActaAlbaruthenica. – Том 18. – Warszawa, 2018. – C. 317–332.
30. Шарая, О.Н. Представления о сироте в традиционном погребальном и свадебном обряде: особенности исследования / О.Н. Шарая // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / НАН Беларусі, Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры; навук. рэд. А.І. Лакотка. – Мінск : Права і эканоміка, 2018. – Вып. 25. – С. 231–238.
31. Шарая, О.Н. Западнополесский календарный обряд в контексте социокультурных перемен (на примере обряда «вождения Кyста») / О.Н. Шарая // Белорусское Полесье как историко-культурный феномен: материалы Международного научного семинара (Пинск, 29 мая 2019 г.) / Сост.: Л.А. Авгуль, Д.Н. Бакун. – Минск: Центральная научная библиотека НАН Беларуси; Москва: ФГБУ науки Научный и издательский центр «Наука» РАН, 2019. – С. 150–156.
32. Шарая, О.Н. «Куст (Кyста) водой не обливали» (к вопросу о семантике западнополесского обряда «вождения Кyста») / О.Н. Шарая // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / НАН Беларусі, Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры; навук. рэд. А.І. Лакотка. – Мінск, 2019. – Вып. 26. – С. 342–348.
33. Шарая, О.Н. «Куст – только на Троицу» (о времени проведения календарного обряда «вождения Кyста») / О.Н. Шарая // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / НАН Беларусі, Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры; навук. рэд. А. І. Лакотка. – Мінск, 2020. – Вып. 28. – С. 357–363.
34. Шарая Ольга. Сравнительный анализ представлений о сироте в обрядах жизненного цикла у русских и финно-угров // Традыцыіі сучасны стан культуры і мастацтваў :зб. навук. арт. / гал. рэд. А.І. Лакотка; НАН Беларусі, Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры. – Мінск: Права і эканоміка, 2020. – Вып. 1. – C. 540–543.
35. Вольга Шарая. Уяўленні пра сірату ў традыцыйнай культуры беларусаў: асаблівасці вывучэння і перспектывы даследавання / Вольга Шарая // ActaAlbaruthenica. – Том 20. – Warszawa, 2020. – C. 67–85.
36. Шарая, О.Н. Теоретико-методологические проблемы изучения празднично-обрядовой традиции белорусов в условиях культурных изменений / О.Н. Шарая // Пытаннімастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі /НАН Беларусі, Цэнтрдаследаванняўбеларускай культуры, мовы і літаратуры ; навук. рэд. А. І. Лакотка. – Мінск, 2021. – Вып. 29. – С. 450–456.